Deel 4: Het eiland Sulawesi
7 november 2016 - Celebes, Indonesië
Eindelijk is het dan zover. Na een lange bootreis van 28 uur komen ik en marnix eindelijk aan in Makassar op het eiland Sulawesi 3 nov 2016.
De bootreis was aardig vermoeiend en een ervaring opzich. Slapen op een plastic matras met 160 man op een zaal tussen de locals (de meeste rookte en hadden luidde muziek aan op de speaker) en krijsende kinderen. Ook was het er verschrikkelijk warm. Maar met een boek, een film en muziek had ik mij toch nog aardig vermaakt en ging de tijd redelijk snel.
Eenmaal aangekomen in Makassar zijn we zo snel mogelijk naar ons hotel gegaan om daar even bij te komen. In de avond zijn we nog even de stad ingeweest, maar deze stad is ook echt verschrikkelijk lelijk waar niet veel te zien en beleven is op een shoppingmall na.
4 nov vloog in naar Kuala Lumpur om even een visa run te doen, zodat ik weer terug kan komen naar Sulawesi om daar rond te reizen tm 4 dec 2016.
Rond een uur of 3 kwam ik aan in KL en had al gelijk een probleem. Ik deed een opname bij de atm maar mijn bankkaart werd ingeslikt. Na 2 uur met verschillende mensen aan de lijn gezeten te hebben, bleek dat mijn kaart gewoon verwoest werd en dat ik niets daaraan kon doen. Welom in Kl dacht ik:(
Volgende dag heb ik een beetje rondgelopen in Kl. Eerst naar een hele grote electronica mall genaamd Low Yat. Deze was 5 verdiepingen hoog met alleen maar electronica.
Toen ben ik nog naar de Twin Tower geweest, wat wel een mooi gebouw is en verder is er niet zoveel te zien op China Town na.
De zondag hoorde ik dat er een speciaal event was met BMX en met dragracing dus ben daar gaan kijken. In de avond had ik afgesproken met een ex collega van mijn roadhouse in Bellata. Dat was wel weer gezellig om even bij te praten.
In de ochtend vloog ik alweer om 8 uur terug naar Makassar. Aangekomen rond 12 uur ben ik met Indah en haar neef Dian (2 locals) naar Lian Lian en Ramman Ramman gegaan waar ik Marnix weer zal tegenkomen voor het vervolg van onze reis. In Lian Lian zijn rotsschilderingen te zien van handafdrukken wat wel interessant was (zie fotos).
Toen doorgereden naar Ramman Ramman. Hier kan je met een boot naar een apart eiland waar mensen wonen en mooie rijstvelden zijn in het midden van het eiland. Was echt super mooi om te zien. Uiteindelijk zijn we rond een uur of 7 weer teruggereden naar Makassar waar we de nacht zullen doorbrengen.
Volgende morgen zijn we bij Lala langsgeweest in Ford Rotterdam Makassar. Marnix had deze man ontmoet toen ik in KL zat en hij kan ons goede tips geven voor ons vervolg op Sulawesi. Het was een hele kleurrijke man en heb ontzettend met hem gelachen.
Ook gaf hij Engelse les en zijn we uiteindelijk ook nog naar de traditionele huizen geweest met een aantal studenten. Daarna had die een taxi voor ons geregeld naar Singkang. Uiteindelijk rond een uur of 9 savonds aangekomen in Sengkang. Hier gaan we morgen een boottocht maken naar de floating houses op het Tempe lake. Blijkt namelijk dat er een village op lake Tempe woont en dat de huizen op het meer steeds veranderen van locatie doordat ze drijven. Het Tempemeer is ongeveer 130 km2 groot en op dit moment tussen de 1 en 2 meter diep. In het regenseizoen is het tussen de 8 en 10 meter diep.
De eigenaar van ons hotel had een bootje voor ons geregeld. Het was een smalle maar lange boot. Onderweg naar het meer zagen we veel vogels. Er schijnen zo'n 60 vogelsoorten en 20 vissoorten te leven bij en in het meer. We zagen een aantal zeearenden en andere vogels. Verder kwamen we veel vissers tegen die daar met netten vis vangen. Ook doen ze al tientallen jaren aan het kweken van vissen op het meer. Dit doen ze door met bamboestokken de vegetatie vast te zetten (zie foto vd kruizen). Hierdoor hebben de vissen beschutting en vinden ze voedsel. Met bamboehekken maken ze een afscheiding zodat de vis niet kan ontsnappen. Eenmaal per jaar kunnen ze daarvan oogsten. De gevangen vis gaat levend naar de veiling in het dorp en een deel gaat mee naar huis om zelf op te eten. Was interesant om te zien. Toen we weer terug kwamen zijn we gelijk in een taxi gestapt om richting Palopo te rijden. Toen we aankwamen in Palopo was het gelukkig al een uur of 5. In deze stad is namelijk niets bijzonders te zien en te beleven op een grote moskee na. Toraja en Tentena 10 november besloten we maar zo snel mogelijk na de lunch te vertrekken uit Palopo. De volgende bestemming is namelijk Rantepao in het Toraja gebied. Dit was een rit van ongeveer 4 uur door de bergen. Wel een prachtige rit met veel rijstvelden op de weg en de traditionale indonesische huizen. Maar ook een slecht wegdek wat er voor zorgt dat het noet zo snel gaat. Van Lala hadden we een adres gekregen van een man die ons wat meer informatie kan geven over wat er is te doen in het Toraja gebied. Deze man (yatin) ontmoette we in zijn cafe Aras en gaf ons wat tips wat we kunnen zien in dit gebied. We besloten om de volgende dag een scooter te huren en naar verschillende begraafplaatsen waar de invloedrijke Toraja people worden begraven... oftewel in caves worden gelegd en de kinderen in een holte van een boom worden begraven. Beetje leguber allemaal, maar was wel interessant om te zien. We zagen verschillende schedels en botten van mensen die uit doorgerotte grafkisten naar beneden zijn gevallen op andere kisten of op de grond met sigaretten of een flesje drinken ernaast. Het idee hierachter is dat de overledenen sneller naar de hemel worden gebracht of zoiets. Daarnaast zagen we nog iemand op een schedel tikken, een hond lekker tussen de botten liggen en moesten we nog op de foto met als achtergrond alle skeletten. In de avond hadden we weer met Yatim afgesproken, die ons wat meer uitleg gaf over waarom die kisten in de grot worden gelegd. Dit is eigenlijk nog steeds een beetje vaag voor ons, maar het komt er op neer dat die overledenen dan sneller worden opgenomen in de hemel. Ook zijn deze grot graven alleen maar voor belangrijke mensen vd Toraja stam. Niet iedereen van Toraja achtergrond kan dus in de grot worden begraven. Ook moeten er offeringen worden gedaan voordat de overledene wordt begraven. Een hele hoop buffels, rond de 120 en 200 varkens moesten worden geofferd. Maar dat verschilt nogal per begrafenis volgens mij. Ook kunnen begrafenissen soms wel 1 a 4 weken duren. Tot die tijd wordt de overledene gemummificeerd en ergens al die tijd bewaard. Ook gaf Yatin een plaats door waar we een befrafenis morgen kunnen bijwonen. Dus daar gaan we maar morgen een kijkje nemen. Na ontbijt opgestaan om zo snel maar naar een begrafenis ritueel te gaan kjjken. Eenmaal aangekomen werden we uitgenodigd om plaats te nemen en af te wachten wat er zal gebeuren. Uiteindelijk werd er 1 buffalo en 1 varken geslacht. Gelukkig leven de buffalo's en varkens eerst in vrijheid dus kunnen een goede dood tegemoet. Nadat de keel is doorgesneden vd buffalo duurde het zeker 15 min totdat die dood was. Was eigenlijk best wel schokkend dat het nog zolang duurde. Gelukkig ging het bij het varken met een steek in het hart. Daarna werd het varken op het vuur gelegd, zodat de haren eraf branden en worden beide daarna helemaal ontleed tot in kleine stukjes. Soms werd er een bijl gebruikt om bepaalde botten vd buffalo te kraken haha. Verder leken de familieleden meer een beetje te socialisen en werd er ook een biertje of wat anders bij gedronken. Uiteindelijk hadden we besloten om morgen Toraja te verlaten en door te gaan naar onze volgende bestemming Tentena waar een mooi lake moet liggen genaamd Poso meer. We moesten al vroeg opstaan voor een ongeveer 14 uur durende busreis op de achterste stoelen die niet echt heel confortabel waren. Uiteindelijk duurde de rit idd ongeveer 14 uur en was het wegdek niet al te best met ook nog is ontelbare haarspeldbochten. In tentena hadden we ook een scooter gehuurd en zijn we naar het Poso meer gereden wat schitterend was. Daarnaast zijn we ook nog naar een waterval gegaan wat echt schitterend was en zeker 1 van mijn mooiste watervallen is die ik ooit heb bezocht. Er was niemand op een paar local mensen na en heb goed kunnen genieten ervan. In totaal zijn we 3 nachten in Tentena gebleven en vanaf nu ga ik weer verder alleen reizen naar de Togian Islands en Bunaken island vlakbij Manado. Togian Islands en Bunaken De Togian Islands zijn weer echte paradijs eilanden waar ik 6 dagen ben verbleven. Eerst vanaf Tentena een rit van ongeveer 8 uur afgelegd voordat ik in Ampana aankwam, wat 1 vd opstapplaatsen is om naar de Togian Islands te gaan. Vanaf Ampana was het een uurtje met de boot naar Wakai, waar ik werd opgehaald door de eigenaar van mijn Homestay om naar mijn eiland Kadidiri te gaan. Vanaf Wakai was het ongeveer 20 minuutjes naar de Homestay met een traag motorbootje. Voordat de motor startte moest die nog aangedraaid worden met een touw, wat wel grappig was om te zien. Ik heb echt een hele relaxe tijd gehad op Kadidiri. Het eten was uitstekend, met elke dag vers gevangen vis, en mijn bungalow was ook prachtig gelegen aan het strand. Het was niet zo druk, dus heb daar lekker rustig een boekie gelezen, wat gevist, gesnorkeld en uiteindelijk ook nog besloten om 2 duiken te maken. Had een duik naar een oud airplane wreck gemaakt van een bomber uit de 2e wereldoorlog. Was wel echt super gaaf. (zie foto's). Na 6 dagen toch maar besloten om de Togians te verlaten en verder te gaan richting Bunaken Island waar het ook echt heel mooi moet zijn om te duiken. Om daar te komen moest ik eerst nog een ferry rit van 14 uur overleven, wat best wel makkelijk was met een groep backpackers die ik van het duiken kenden. In Gorontalo uiteindelijk besloten om met 4 andere reizigers al in de middag naar Manado te vertrekken wat ook nog een rit is van 10 uur is. Ook nog door kronkelende bergen en we hadden een taxichauffeur die dacht dat die Max Verstappen was. Dus dat ging lekker snel. Eerst had ik in Gorontalo nog een tuktuk voor 3 uur gehuurd die me een mooi tourtje door het gebied rondom Gorontalo gaf. Enig jammere was dat we op een gegeven moment bij de entrance van een waterval kwamen en ik 100.000rp (rond 10AUD) moest betalen. Toen zijn we maar weer omgekeerd. Aangekomen in Manado gelijk maar besloten om de volgende dag 26 nov naar bunaken Island te vertrekken met de local ferry die goed was beladen haha. Op Bunaken Island ben ik in totaal 5 nachten verbleven bij Franky's Homestay. Hartstikke aardige mensen en super lekker eten voor 175.000rp incl 3 maaltijden. Ook was ik door Franky uitgenodigd voor een verjaardag van zijn familie wat weer een nieuwe leuke ervaring was. Natuurlijk kwam ik naar Bunaken om te duiken en dat heb ik uiteraard ook gedaan. In totaal heb ik 6 duiken gemaakt en heb ik zoveel moois gezien. Het is hier meer wall duiken, dus je gaat in een wall opzoek naar verschillende vissen etc.. Dit is een klein lijstje van wat ik ongeveer hier wel heb gezien: krabbetjes, kreeftjes, zeepaardjes, schorpioenvissen, crocodilefish, garnalen, steenvis, murenes, lionfish, clownfish, frogfish, pufferfish, bumpheadfish, turtles (ong 20) en andere tropische vissen tegen. Voor mij was dit qua duiken misschien wel de mooiste plek waar ik gedoken heb qua diversiteit wat ik heb gezien. Ook heb ik hier nog 2 dagen gesnorkeld. Het mooie van dit eiland is dat het reef best wel dicht bij het eiland zelf ligt, dus dat maakt het makkelijk om hier ook rond te snorkelen. Het koste dan wel wat moeite om hier te komen, maar het was het zeker waard!
De bootreis was aardig vermoeiend en een ervaring opzich. Slapen op een plastic matras met 160 man op een zaal tussen de locals (de meeste rookte en hadden luidde muziek aan op de speaker) en krijsende kinderen. Ook was het er verschrikkelijk warm. Maar met een boek, een film en muziek had ik mij toch nog aardig vermaakt en ging de tijd redelijk snel.
Eenmaal aangekomen in Makassar zijn we zo snel mogelijk naar ons hotel gegaan om daar even bij te komen. In de avond zijn we nog even de stad ingeweest, maar deze stad is ook echt verschrikkelijk lelijk waar niet veel te zien en beleven is op een shoppingmall na.
4 nov vloog in naar Kuala Lumpur om even een visa run te doen, zodat ik weer terug kan komen naar Sulawesi om daar rond te reizen tm 4 dec 2016.
Rond een uur of 3 kwam ik aan in KL en had al gelijk een probleem. Ik deed een opname bij de atm maar mijn bankkaart werd ingeslikt. Na 2 uur met verschillende mensen aan de lijn gezeten te hebben, bleek dat mijn kaart gewoon verwoest werd en dat ik niets daaraan kon doen. Welom in Kl dacht ik:(
Volgende dag heb ik een beetje rondgelopen in Kl. Eerst naar een hele grote electronica mall genaamd Low Yat. Deze was 5 verdiepingen hoog met alleen maar electronica.
Toen ben ik nog naar de Twin Tower geweest, wat wel een mooi gebouw is en verder is er niet zoveel te zien op China Town na.
De zondag hoorde ik dat er een speciaal event was met BMX en met dragracing dus ben daar gaan kijken. In de avond had ik afgesproken met een ex collega van mijn roadhouse in Bellata. Dat was wel weer gezellig om even bij te praten.
In de ochtend vloog ik alweer om 8 uur terug naar Makassar. Aangekomen rond 12 uur ben ik met Indah en haar neef Dian (2 locals) naar Lian Lian en Ramman Ramman gegaan waar ik Marnix weer zal tegenkomen voor het vervolg van onze reis. In Lian Lian zijn rotsschilderingen te zien van handafdrukken wat wel interessant was (zie fotos).
Toen doorgereden naar Ramman Ramman. Hier kan je met een boot naar een apart eiland waar mensen wonen en mooie rijstvelden zijn in het midden van het eiland. Was echt super mooi om te zien. Uiteindelijk zijn we rond een uur of 7 weer teruggereden naar Makassar waar we de nacht zullen doorbrengen.
Volgende morgen zijn we bij Lala langsgeweest in Ford Rotterdam Makassar. Marnix had deze man ontmoet toen ik in KL zat en hij kan ons goede tips geven voor ons vervolg op Sulawesi. Het was een hele kleurrijke man en heb ontzettend met hem gelachen.
Ook gaf hij Engelse les en zijn we uiteindelijk ook nog naar de traditionele huizen geweest met een aantal studenten. Daarna had die een taxi voor ons geregeld naar Singkang. Uiteindelijk rond een uur of 9 savonds aangekomen in Sengkang. Hier gaan we morgen een boottocht maken naar de floating houses op het Tempe lake. Blijkt namelijk dat er een village op lake Tempe woont en dat de huizen op het meer steeds veranderen van locatie doordat ze drijven. Het Tempemeer is ongeveer 130 km2 groot en op dit moment tussen de 1 en 2 meter diep. In het regenseizoen is het tussen de 8 en 10 meter diep.
De eigenaar van ons hotel had een bootje voor ons geregeld. Het was een smalle maar lange boot. Onderweg naar het meer zagen we veel vogels. Er schijnen zo'n 60 vogelsoorten en 20 vissoorten te leven bij en in het meer. We zagen een aantal zeearenden en andere vogels. Verder kwamen we veel vissers tegen die daar met netten vis vangen. Ook doen ze al tientallen jaren aan het kweken van vissen op het meer. Dit doen ze door met bamboestokken de vegetatie vast te zetten (zie foto vd kruizen). Hierdoor hebben de vissen beschutting en vinden ze voedsel. Met bamboehekken maken ze een afscheiding zodat de vis niet kan ontsnappen. Eenmaal per jaar kunnen ze daarvan oogsten. De gevangen vis gaat levend naar de veiling in het dorp en een deel gaat mee naar huis om zelf op te eten. Was interesant om te zien. Toen we weer terug kwamen zijn we gelijk in een taxi gestapt om richting Palopo te rijden. Toen we aankwamen in Palopo was het gelukkig al een uur of 5. In deze stad is namelijk niets bijzonders te zien en te beleven op een grote moskee na. Toraja en Tentena 10 november besloten we maar zo snel mogelijk na de lunch te vertrekken uit Palopo. De volgende bestemming is namelijk Rantepao in het Toraja gebied. Dit was een rit van ongeveer 4 uur door de bergen. Wel een prachtige rit met veel rijstvelden op de weg en de traditionale indonesische huizen. Maar ook een slecht wegdek wat er voor zorgt dat het noet zo snel gaat. Van Lala hadden we een adres gekregen van een man die ons wat meer informatie kan geven over wat er is te doen in het Toraja gebied. Deze man (yatin) ontmoette we in zijn cafe Aras en gaf ons wat tips wat we kunnen zien in dit gebied. We besloten om de volgende dag een scooter te huren en naar verschillende begraafplaatsen waar de invloedrijke Toraja people worden begraven... oftewel in caves worden gelegd en de kinderen in een holte van een boom worden begraven. Beetje leguber allemaal, maar was wel interessant om te zien. We zagen verschillende schedels en botten van mensen die uit doorgerotte grafkisten naar beneden zijn gevallen op andere kisten of op de grond met sigaretten of een flesje drinken ernaast. Het idee hierachter is dat de overledenen sneller naar de hemel worden gebracht of zoiets. Daarnaast zagen we nog iemand op een schedel tikken, een hond lekker tussen de botten liggen en moesten we nog op de foto met als achtergrond alle skeletten. In de avond hadden we weer met Yatim afgesproken, die ons wat meer uitleg gaf over waarom die kisten in de grot worden gelegd. Dit is eigenlijk nog steeds een beetje vaag voor ons, maar het komt er op neer dat die overledenen dan sneller worden opgenomen in de hemel. Ook zijn deze grot graven alleen maar voor belangrijke mensen vd Toraja stam. Niet iedereen van Toraja achtergrond kan dus in de grot worden begraven. Ook moeten er offeringen worden gedaan voordat de overledene wordt begraven. Een hele hoop buffels, rond de 120 en 200 varkens moesten worden geofferd. Maar dat verschilt nogal per begrafenis volgens mij. Ook kunnen begrafenissen soms wel 1 a 4 weken duren. Tot die tijd wordt de overledene gemummificeerd en ergens al die tijd bewaard. Ook gaf Yatin een plaats door waar we een befrafenis morgen kunnen bijwonen. Dus daar gaan we maar morgen een kijkje nemen. Na ontbijt opgestaan om zo snel maar naar een begrafenis ritueel te gaan kjjken. Eenmaal aangekomen werden we uitgenodigd om plaats te nemen en af te wachten wat er zal gebeuren. Uiteindelijk werd er 1 buffalo en 1 varken geslacht. Gelukkig leven de buffalo's en varkens eerst in vrijheid dus kunnen een goede dood tegemoet. Nadat de keel is doorgesneden vd buffalo duurde het zeker 15 min totdat die dood was. Was eigenlijk best wel schokkend dat het nog zolang duurde. Gelukkig ging het bij het varken met een steek in het hart. Daarna werd het varken op het vuur gelegd, zodat de haren eraf branden en worden beide daarna helemaal ontleed tot in kleine stukjes. Soms werd er een bijl gebruikt om bepaalde botten vd buffalo te kraken haha. Verder leken de familieleden meer een beetje te socialisen en werd er ook een biertje of wat anders bij gedronken. Uiteindelijk hadden we besloten om morgen Toraja te verlaten en door te gaan naar onze volgende bestemming Tentena waar een mooi lake moet liggen genaamd Poso meer. We moesten al vroeg opstaan voor een ongeveer 14 uur durende busreis op de achterste stoelen die niet echt heel confortabel waren. Uiteindelijk duurde de rit idd ongeveer 14 uur en was het wegdek niet al te best met ook nog is ontelbare haarspeldbochten. In tentena hadden we ook een scooter gehuurd en zijn we naar het Poso meer gereden wat schitterend was. Daarnaast zijn we ook nog naar een waterval gegaan wat echt schitterend was en zeker 1 van mijn mooiste watervallen is die ik ooit heb bezocht. Er was niemand op een paar local mensen na en heb goed kunnen genieten ervan. In totaal zijn we 3 nachten in Tentena gebleven en vanaf nu ga ik weer verder alleen reizen naar de Togian Islands en Bunaken island vlakbij Manado. Togian Islands en Bunaken De Togian Islands zijn weer echte paradijs eilanden waar ik 6 dagen ben verbleven. Eerst vanaf Tentena een rit van ongeveer 8 uur afgelegd voordat ik in Ampana aankwam, wat 1 vd opstapplaatsen is om naar de Togian Islands te gaan. Vanaf Ampana was het een uurtje met de boot naar Wakai, waar ik werd opgehaald door de eigenaar van mijn Homestay om naar mijn eiland Kadidiri te gaan. Vanaf Wakai was het ongeveer 20 minuutjes naar de Homestay met een traag motorbootje. Voordat de motor startte moest die nog aangedraaid worden met een touw, wat wel grappig was om te zien. Ik heb echt een hele relaxe tijd gehad op Kadidiri. Het eten was uitstekend, met elke dag vers gevangen vis, en mijn bungalow was ook prachtig gelegen aan het strand. Het was niet zo druk, dus heb daar lekker rustig een boekie gelezen, wat gevist, gesnorkeld en uiteindelijk ook nog besloten om 2 duiken te maken. Had een duik naar een oud airplane wreck gemaakt van een bomber uit de 2e wereldoorlog. Was wel echt super gaaf. (zie foto's). Na 6 dagen toch maar besloten om de Togians te verlaten en verder te gaan richting Bunaken Island waar het ook echt heel mooi moet zijn om te duiken. Om daar te komen moest ik eerst nog een ferry rit van 14 uur overleven, wat best wel makkelijk was met een groep backpackers die ik van het duiken kenden. In Gorontalo uiteindelijk besloten om met 4 andere reizigers al in de middag naar Manado te vertrekken wat ook nog een rit is van 10 uur is. Ook nog door kronkelende bergen en we hadden een taxichauffeur die dacht dat die Max Verstappen was. Dus dat ging lekker snel. Eerst had ik in Gorontalo nog een tuktuk voor 3 uur gehuurd die me een mooi tourtje door het gebied rondom Gorontalo gaf. Enig jammere was dat we op een gegeven moment bij de entrance van een waterval kwamen en ik 100.000rp (rond 10AUD) moest betalen. Toen zijn we maar weer omgekeerd. Aangekomen in Manado gelijk maar besloten om de volgende dag 26 nov naar bunaken Island te vertrekken met de local ferry die goed was beladen haha. Op Bunaken Island ben ik in totaal 5 nachten verbleven bij Franky's Homestay. Hartstikke aardige mensen en super lekker eten voor 175.000rp incl 3 maaltijden. Ook was ik door Franky uitgenodigd voor een verjaardag van zijn familie wat weer een nieuwe leuke ervaring was. Natuurlijk kwam ik naar Bunaken om te duiken en dat heb ik uiteraard ook gedaan. In totaal heb ik 6 duiken gemaakt en heb ik zoveel moois gezien. Het is hier meer wall duiken, dus je gaat in een wall opzoek naar verschillende vissen etc.. Dit is een klein lijstje van wat ik ongeveer hier wel heb gezien: krabbetjes, kreeftjes, zeepaardjes, schorpioenvissen, crocodilefish, garnalen, steenvis, murenes, lionfish, clownfish, frogfish, pufferfish, bumpheadfish, turtles (ong 20) en andere tropische vissen tegen. Voor mij was dit qua duiken misschien wel de mooiste plek waar ik gedoken heb qua diversiteit wat ik heb gezien. Ook heb ik hier nog 2 dagen gesnorkeld. Het mooie van dit eiland is dat het reef best wel dicht bij het eiland zelf ligt, dus dat maakt het makkelijk om hier ook rond te snorkelen. Het koste dan wel wat moeite om hier te komen, maar het was het zeker waard!
